Door Remco Lindeman                  9 april 2025

Inleiding

De ontwikkeling van het hart in het embryo is niet alleen een indrukwekkend architectonisch proces; het is ook een vormende dialoog tussen biologie en gevoel, tussen structuur en waarneming. Wat begint met microscopische celbewegingen en biochemische processen zoals epithelial-mesenchymale transitie (EMT) en het modelleren van de extracellulaire matrix (ECM), eindigt in een kloppend, voelend orgaan. Een hart dat zichzelf ritmisch uitdrukt — en daarmee het zich ontwikkelende brein informeert over veiligheid, spanning, ritme en verbinding. Dit proces vormt de basis voor het emotionele geheugen dat het limbisch systeem later zal beheren.

1. EMT en ECM: de cellulaire oorsprong van hartvorming

Tijdens de vroege embryogenese ondergaan cellen in het endocardium een ingrijpend proces: epithelial-mesenchymale transitie (EMT). Daarbij verliezen stabiele epitheelcellen hun polariteit en hechting, en veranderen ze in migrerende, multipotente mesenchymale cellen. Deze cellen dragen bij aan de opbouw van functionele hartstructuren zoals de endocardiale kussens, de hartkleppen en de trabeculae — sponsachtige spierbalkjes aan de binnenzijde van de ventrikels die essentieel zijn voor vroege contractie en doorbloeding van het groeiende hart (Gitler et al., 2003; Liu et al., 2010).

Dit hele proces wordt mogelijk gemaakt en gereguleerd door de extracellulaire matrix (ECM) — een dynamisch, interactief netwerk dat:

• biochemische signalen zoals TGF-β, VEGF en BMP transporteert;
• mechanische informatie biedt via trekkracht, spanning en weefselweerstand;
• bio-elektrische eigenschappen moduleert via ionenstromen en spanningsvelden in de celomgeving (Derrick & Noël, 2021).

Het hart dat hieruit ontstaan zijn dus niet enkel een anatomisch gevolg, maar het resultaat van een rijk samenspel tussen celgedrag, omgeving en ritmische mechanica.

2. Het gevormde hart als zender van bio-informatie

Wanneer het embryonale hart begint te kloppen, is het meer dan een pomp: het wordt een zender van informatie. Iedere hartslag genereert een continue stroom van biomechanische, bio-elektrische en biochemische signalen die zich via de ECM en fascia verspreiden naar de rest van het lichaam — en in het bijzonder naar de zich ontwikkelende hersenen.

De hersenen ontvangen deze signalen nog voordat ze bewust kunnen verwerken wat ze betekenen. En toch: dit is het moment waarop een eerste, lichamelijk geheugen ontstaat — een impliciete ervaring van ritme, druk en veiligheid.

2.1 Biomechanische signalen

Elke hartslag creëert drukgolven die zich via het arteriële systeem voortplanten tot in de hersenen. Deze signalen worden niet alleen door het bloed gedragen, maar ook door mechanosensorische paden in de fascia en vaatwanden, waar ze kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van ritmische hersenactiviteit (Sun et al., 2023).

Een krachtig voorbeeld hiervan is de fascia carotica, de bindweefsellaag rondom de arteria carotis, die samen met de vena jugularis en de nervus vagus is ingebed in de zogeheten carotisschede. Deze fasciale structuur functioneert niet alleen als fysieke bescherming, maar als een dynamisch doorgeefluik voor mechanische signalen. Iedere arteriële puls wordt geregistreerd als rek, torsie of vibratie in het fasciale netwerk en kan via mechanotransductie het vormende zenuwstelsel informeren over ritme, intensiteit en interne stabiliteit (Benetazzo et al., 2011). Zo fungeert de fascia als een intelligent sensorisch systeem dat het brein in staat stelt vroegtijdig lichamelijke signalen te interpreteren — nog voordat bewuste waarneming plaatsvindt.

2.2 Bio-elektrische signalen

De elektrische ontladingen die gepaard gaan met hartactiviteit beïnvloeden de elektrofysiologische afstemming van hersenstam en thalamus. Deze gebieden zijn cruciaal voor het ontstaan van fundamentele ritmes zoals ademhaling, arousal, slaap en basale emotionele responsen (Park & Blanke, 2019).

2.3 Biochemische signalen

Het hart produceert ook signaalmoleculen, zoals atrial natriuretic peptide (ANP), die via de bloedbaan limbische hersengebieden bereiken. Deze stoffen spelen een rol in stressregulatie, homeostase en emotionele afstemming (Gutkowska & Jankowski, 2011).

3. Mechanisch geheugen als emotionele blauwdruk

Iedere hartslag, iedere rek of puls, beweegt door de fascia en geeft informatie aan het zich ontwikkelende brein. Deze signalen zijn herhalend, intern en betrouwbaar — een patroon dat het brein leert herkennen als “van binnen”. Het leert ze actief te dempen (interoceptieve attenuatie) om interne ruis van externe prikkels te onderscheiden (Park & Blanke, 2019).

Maar vóór deze demping plaatsvindt, worden deze signalen diep opgeslagen in wat we kunnen zien als een mechanisch geheugen. Daaruit leert het brein:

• hoe veiligheid voelt (regelmaat);
• hoe dreiging voelt (plotselinge fluctuatie);
• hoe verbondenheid voelt (coherente ritmes).

Emoties als rust, spanning, angst en nabijheid krijgen hierdoor een lichamelijke basis — een blauwdruk van gevoel gevormd door ritme en beweging, lang vóór de ontwikkeling van taal of bewuste beleving (Damasio, 1999; Seth, 2021).

4. Het hart als blauwdruk van emotionele intelligentie

Wat we hier zien is een lichaam dat voelt vóórdat het denkt. Het hart leert het brein hoe het zich moet afstemmen op zichzelf, en dit vormt de basis voor interoceptie: het vermogen om interne signalen waar te nemen en te interpreteren. Deze capaciteit is cruciaal voor:

• zelfbewustzijn;
• emotionele regulatie;
• sociale verbondenheid (Seth, 2021).

Het hart — gevormd door EMT en ECM — is daarmee niet alleen een anatomisch wonder, maar ook een leraar van het brein, een ritmische gids in de ontwikkeling van de menselijke gevoelswereld.

5. Van embryonale beweging tot therapeutische aanraking: de rol van osteopathie

Hier komt het raakvlak met osteopathie helder in beeld. Osteopaten benaderen het lichaam als een geheel van bewegende fascia en ritme. Verstoringen hierin, ontstaan door fysieke of emotionele belasting, kunnen invloed hebben op de gevoelsbeleving en regulatie.

De osteopaat “luistert” met de handen naar het lichaam: waar spanning vastzit, waar beweging stokt, waar ritme verloren is. Door het losmaken en afstemmen van fasciale structuren — bijvoorbeeld rond de carotisregio — kan opnieuw contact gemaakt worden met de diep opgeslagen mechanische herinnering van veiligheid en coherentie. Deze benadering ondersteunt de zelfregulerende vermogens van lichaam én brein (Cerritelli et al., 2023).

Conclusie: vorm geeft gevoel

De reis van cel naar ritme, van hartslag naar beleving, laat zien dat het hart veel meer is dan een pomp. Het is een ritmische boodschapper, een kloppende gids in de ontwikkeling van zelfgevoel en emotie. Via EMT en ECM ontstaat een structuur die niet alleen bloed rondpompt, maar ook signalen — biomechanisch, biochemisch en bio-elektrisch — die het brein vormen nog vóór het bewust kan denken.

Wat het hart het brein leert, wordt niet vergeten. Het leeft voort in onze ervaringen van spanning, rust, verbondenheid en veiligheid. En in disciplines zoals osteopathie kunnen we die oerboodschap opnieuw aanraken — en herinneren wat ons hart al wist, nog voor we konden voelen.

Bronnen

• Benetazzo, L., Bizzego, A., De Caro, R., Frigo, G., & Stecco, C. (2011). Histological study of the deep fasciae of the limbs. Journal of Bodywork and Movement Therapies, 15(4), 386–390. https://doi.org/10.1016/j.jbmt.2010.12.003
• Cerritelli, F., et al. (2023). Osteopathic Touch and Heart-Brain Interaction. Scientific Reports, 13, 4983.
• Damasio, A. (1999). The Feeling of What Happens: Body and Emotion in the Making of Consciousness. Harcourt.
• Derrick, C. J., & Noël, E. S. (2021). The ECM as a driver of heart development and repair. Development, 148(5), dev191320. https://journals.biologists.com/dev/article/148/5/dev191320
• Gitler, A. D., et al. (2003). EMT in cardiac development. Developmental Cell.
• Gutkowska, J., & Jankowski, M. (2011). Physiological role of natriuretic peptides in the central nervous system. Neuropeptides, 45(2), 105–112.
• Liu, J., et al. (2010). Control of cardiac trabeculation by Notch1 signaling in endocardial cells. Developmental Cell, 16(2), 233–244.
• Park, H. D., & Blanke, O. (2019). Heartbeat-evoked brain responses: A review. Trends in Neurosciences, 42(6), 442–454.
• Seth, A. (2021). Being You: A New Science of Consciousness. Faber & Faber.
• Sun, L. Y., et al. (2023). Mechanical signaling in cardiovascular tissue development. Life Science Alliance, 6(3), e202201785.

By Remco Lindeman, DO.                                                                                   19-03-2025

Introduction

Morphodynamic osteopathy, rooted in embryological development, offers a unique perspective on the relationship between physical structures, visceral function, and consciousness. In The Emotional Landscape in the Osteopathic Field, Patrick van der Heede emphasizes a bottom-up approach, where the integrity of fascial and visceral structures plays a crucial role in our emotional and cognitive states. This essay explores why maintaining optimal fascial and visceral structures is essential for both emotional resilience and deeper consciousness, supported by recent literature from osteopathy, embryology, psychology, neuroscience, and paleontology.

The embryological blueprint of movement and perception

Embryology is not just the study of early human development but a blueprint of potential that continues to influence our physical and emotional functioning. From the moment of conception, the body organizes itself through dynamic movement patterns—spiraling, expanding, folding—creating functional connectivity between organs, fascia, and the nervous system. These primordial movements are not merely mechanical but carry an inherent intelligence that persists throughout life (Blechschmidt, 2004).

Osteopaths working with morphodynamic principles recognize that restrictions in visceral and fascial mobility disrupt this original blueprint, leading to dysfunctions that manifest physically, cognitively, and emotionally. When these natural movements are limited, the body compensates, reinforcing patterns of emotional and postural imbalance (Van der Wal, 2009). These principles are also supported by evolutionary biology, where studies indicate that structural changes in connective tissues and neural pathways contribute to the development of higher cognitive functions (Lieberman, 2011).

The fascial network: A sensory organ for emotion and awareness

According to Patrick van der Heede’s bottom-up approach, true healing does not begin at the mental level but within the deep fascial and visceral structures. Fascia, an extensive connective tissue network, is more than just a structural component—it is a primary sensory organ that continuously informs the nervous system about the body’s internal state (Schleip et al., 2012).

The role of fascia in emotional processing and body-oriented therapies

• Fascia contains a vast number of proprioceptors and interoceptors, making it essential for body awareness (Stillwell, 1957).
• Emotional experiences, especially trauma and stress, are stored within fascial structures, influencing self-perception and environmental interactions (Levine, 1997).
• Restrictions in fascia limit autonomic nervous system adaptability, leading to emotional dysregulation and chronic tension patterns (Porges, 2011).
• Neuroscientific research suggests that connective tissue communication affects the limbic system, the brain area responsible for emotional processing (Craig, 2015).
• Body-oriented psychotherapies such as somatic experiencing (Levine, 1997) and bioenergetics (Lowen, 1975) demonstrate that physical tension in connective tissue is directly linked to unresolved emotional trauma and how body awareness can aid emotional healing.

Osteopathic techniques that restore fascial mobility facilitate the release of stored emotional tension, leading to shifts in both body awareness and cognitive perception (Barral, 2005).

Visceral osteopathy: The emotional memory of organs

Beyond the fascial system, each organ carries its own emotional resonance. The gut, liver, lungs, and heart all dynamically respond to emotional states.

• The gut-brain axis demonstrates how visceral functions shape emotional states, influencing anxiety, resilience, and mood (Mayer, 2016).
• The liver and diaphragm, crucial in detoxification and breath control, directly respond to emotional suppression and tension (Chaitow, 2005).
• Cardiac motility and cranial fluid dynamics influence the sense of safety, openness, and connection to oneself and others (Van der Wal, 2017).
• Evolutionary studies suggest that changes in neural-vascular structures in early primates may have played a role in expanding cognitive and emotional capacities (Deacon, 1997).

The need for research on the role of visceral fascia in emotion regulation

Recent research has suggested a possible link between connective tissue disorders and emotional dysregulation. A systematic literature review published in the Tijdschrift voor Psychiatrie (2022) reported that patients with hereditary connective tissue disorders, such as Ehlers-Danlos syndrome, show a higher prevalence of depressive and anxiety disorders. The prevalence of major depressive symptoms ranged from 7% to 98%, and anxiety symptoms from 4% to 94%, depending on the study population. These findings suggest a potential link between connective tissue structures and emotional health and highlight the need for further research into the role of visceral fascia in emotion regulation.

Osteopathy as a gateway to consciousness expansion

The morphodynamic osteopathic approach does not merely aim for pain relief or the correction of mechanical dysfunctions; it strives to restore the deep rhythms of life that regulate the nervous system (Van der Heede, 2023). When the body regains access to fluid, unrestricted movement, the nervous system reorganizes itself, fostering greater adaptability, creativity, and emotional balance (Porges, 2011).

Conclusion

Understanding osteopathy through the lens of morphodynamic embryology reveals why maintaining the optimal function of visceral and fascial structures is fundamental to emotional well-being and consciousness development. Patrick van der Heede’s bottom-up approach teaches us that true healing does not arise solely from cognitive processing but through restoring the original embryological movement patterns that regulate our physical and emotional functioning. By unlocking these innate rhythms, osteopathy becomes not only a therapeutic intervention but a pathway to deeper self-awareness and transformation.

References

• Barral, J. P., & Mercier, P. (1988). Visceral Manipulation. Eastland Press.
• Barral, J. P. (2005). Urogenital Manipulation. Churchill Livingstone.
• Blechschmidt, E. (2004). The Ontogenetic Basis of Human Anatomy: A Biodynamic Approach to Development from Conception to Birth. North Atlantic Books.
• Chaitow, L. (2005). Palpation and Assessment Skills. Churchill Livingstone.
• Craig, A. D. (2015). How Do You Feel? An Interoceptive Moment with Your Neurobiological Self. Princeton University Press.
• Deacon, T. (1997). The Symbolic Species: The Co-Evolution of Language and the Brain. W. W. Norton & Company.
• Levine, P. (1997). Waking the Tiger: Healing Trauma. North Atlantic Books.
• Lowen, A. (1975). Bioenergetics: The Revolutionary Therapy That Uses the Language of the Body to Heal the Problems of the Mind. Penguin Books.
• Mayer, E. (2016). The Mind-Gut Connection. Harper Wave.
• Porges, S. W. (2011). The Polyvagal Theory. W. W. Norton & Company.
• Tijdschrift voor Psychiatrie. (2022). Depressive and Anxiety Symptoms in Hereditary Connective Tissue Disorders: Case Study and Systematic Literature Review. Retrieved from www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl
• Van der Heede, P. (2020). The Emotional Landscape in the Osteopathic Field. Osteopathy & Mind Publications.
• Van der Heede, P. (2023). Osteopathic Medicine. Holonomic Keys for Treatment. Osteopathy & Mind Publications.

Ervaar je klachten zoals pijn of stijfheid? Osteopathie Lindeman  in Amsterdam kan helpen!

Voel je je soms minder energiek, stijf of heb je last van pijn? Osteopathie kan jou hiermee helpen, zodat je weer volop kunt genieten van je leven!

Ervaar je:

• Rug- of gewrichtspijn?
• Stijfheid of spierpijn?
•  Vermoeidheid of slechtere mobiliteit?
• Hoofdpijn, duizeligheid of spanning?

Osteopathie richt zich op het herstel van je lichaam als geheel, door spierspanning, gewrichten en weefsels te behandelen. Dit kan helpen om pijn te verlichten, de flexibiliteit te verbeteren en je algehele welzijn te bevorderen.

“Ach, dat hoort bij het ouder worden…”

Veel mensen denken dat klachten zoals pijn, stijfheid of vermoeidheid onvermijdelijk zijn naarmate we ouder worden. Maar soms is er meer mogelijk! Osteopathie kan je helpen om verlichting te vinden, zodat je je vitaliteit kunt herstellen en weer comfortabeler door het leven kunt gaan.

Osteopaat Wiepke: Zorg op maat voor een soepel en vitaal ouder worden

Osteopaat Wiepke is gespecialiseerd in het behandelen van ouderen en helpt hen om zo soepel en pijnvrij mogelijk te blijven bewegen. Met haar zachte en doeltreffende technieken richt zij zich op het verlichten van klachten zoals stijfheid, gewrichtspijn en verminderde mobiliteit, waardoor haar cliënten langer actief en vitaal kunnen blijven. Door haar persoonlijke aanpak en diepgaande kennis van het ouder wordende lichaam biedt zij maatwerkbehandelingen die de kwaliteit van leven verbeteren.

Waarom osteopathie voor jouw vitaliteit?
✔️ Verlicht pijn en ongemak zonder medicatie
✔️ Verhoog je mobiliteit en flexibiliteit
✔️ Herstel van energie en vitaliteit
✔️ Verbeter je balans en stabiliteit

Osteopathie zorgt voor een gezond lichaam én geest.
Met osteopathie werken we aan het verbeteren van je algehele vitaliteit. Door het behandelen van de oorzaken van klachten, krijg je de kracht en energie terug om actief en onafhankelijk te blijven.

Herstel je vitaliteit vandaag nog!

Maak een afspraak voor een persoonlijk consult en ontdek hoe osteopathie je kan helpen bij je klachten en je gezondheid kan verbeteren.

Bel voor meer info: 085 30 31 160
Of stuur ons een bericht via Facebook!

(read english below)

Lieve Mensen

Na een ongeplande rustpauze van 2 maanden, wegens een beenoperatie, gaat osteopaat Remco zijn werkzaamheden per volgende week weer oppakken en is het team bij Osteopathie Lindeman weer in ere hersteld. Gelukkig heeft osteopaat Wiepke in de laatste 2 maanden met veel toewijding de patiënten van Remco kunnen overnemen.

Wiepke blijft op maandagochtend én 1x in de twee weken op vrijdag werkzaam binnen de praktijk op de locatie Amsterdam zuid. U kunt bij haar gemakkelijk een afspraak inboeken op de website via de knop: ‘Maak een afspraak’. Wiepke is binnen de praktijk gespecialiseerd in psychosomatische klachten, burn-out en vermoeidheidsklachten.

Osteopaat Maren heeft nu het eerste jaar van de specialisatieopleiding babyosteopathie erop zitten. Ze werkt op dit moment al veel met baby’s in de begeleiding van hun eerste ‘stapjes’ in het leven. De reacties en feedback zijn tot op heden lovend en Maren is in staat echt een verschil te maken in een vlot begin van uw baby en het jonge gezin. U kunt Marta vinden in onze praktijk in Amsterdam oost op dinsdag en vrijdag.

Osteopaat Marta rond op dit moment haar uitgebreide specialisatie cursus in London af op het onderwerp: gynaecologisch klachten. Heb u al lang klachten, na de zwangerschap, rond de menstruatie, overgang of heeft u sub-infertiliteit problematiek. Marta heeft zich 2 jaar lang in het zweet gewerkt om zich deze regio helemaal eigen te maken. Schroom niet om haar een email te sturen via: martamorelliosteo@gmail.com om te vragen of ze u kunt helpen bij uw gezondheid.

Voor nu wensen we jullie een gezonden zomer toe en zien we u hopelijk op één van de 3 locaties van de praktijk in Amsterdam en Sint-Michielsgestel.

Met gezonde groet,
Team Osteopathie Lindeman

————————————————————————

Dear all

After an unplanned rest of 2 months due to leg surgery, osteopath Remco will resume his work next week and the team at Osteopathie Lindeman has been restored to its former glory. Fortunately, osteopath Wiepke has been able to take over Remco’s patients with great dedication in the last 2 months.

Wiepke continues to work in the practice at the Amsterdam South location on Monday mornings and once every two weeks on Fridays. You can easily book an appointment with her on the website via the button: ‘Make an appointment’. Within the practice, Wiepke specializes in psychosomatic complaints, burnout and fatigue complaints.

Osteopath Maren has now completed the first year of the baby osteopathy specialization training. She currently works a lot with babies to guide them through their first ‘steps’ in life. The reactions and feedback to date have been positive and Maren is able to really make a difference in a smooth start for your baby and the young family. You can find Marta in our practice in Amsterdam East on Tuesdays and Fridays.

Osteopath Marta is currently completing her extensive specialization course in London on the subject: gynecological complaints. Have you had complaints for a long time, after pregnancy, around menstruation, menopause or do you have sub-infertility problems? Marta has worked hard for 2 years to make this region her own. Don’t hesitate to send her an email at: martamorelliosteo@gmail.com to ask if she can help you with your health.

For now we wish you a healthy summer and we will hopefully see you at one of the practice’s 3 locations in Amsterdam and Sint-Michielsgestel.

With healthy regards,
Team Osteopathy Lindeman

Osteopathie bij whiplash klachten is gelukkig heel toegankelijk. Waar je bij andere disciplines als de fysiotherapeut of manueel therapeut vaak na verloop van tijd geen verbetering meer ervaart kan een osteopaat toch nog meer bereiken. Meer hierover lees je op de pagina van whiplash behandeling in Amsterdam. Tijdens de behandeling krijgen we veelal de vraag hoe de reactie zal zijn op een behandeling. Hier een korte uitleg

Clienten kunnen heel verschillend reageren na behandeling osteopaat

Na de behandeling van de osteopaat zal je zeker reageren op je whiplash kachten. De mate van de reactie ligt een beetje aan de heftigheid van de klacht waarmee je naar onze praktijk kwam en natuurlijk ook intensiteit van de behandeling. We trachten de prikkel geleidelijk op te bouwen om zoveel mogelijk het lichaam uit te lokken tot zelfstandig herstel.

Wat kan je verwachten na een osteopathie behandeling van je whiplash?

Je nek zal even tijd nodig hebben om weer in balans te komen. Vaak zien we dat de symptomen na een bezoek juist veel rustiger zijn (meer mobiliteit, minder pijnklachten), maar soms ook zien we dat er even wat prikkelende reactie is. Geen nood, een reactie is goed en zal zich zeker herstellen. Ons advies is om na de behandeling wat rust, regelmaat en ruimte te nemen. Plan niet teveel activiteiten in op de dagen na de behandeling en laat je lichaam zijn of haar eigen balans vinden.

Wanneer de volgende afspraak voor je whiplash na de osteopaat behandeling?

In het begin zal de behandeling frequentie wat intenser zijn. Van 1 tot 2 weken. Maar als snel is het niet meer dan 1x per maand nodig om te komen. Nogmaals, dit is afhankelijk van de klacht(en) en de mate van de klacht(en). Vraag onze osteopaat tijdens de behandeling naar wat het beste is voor je herstel.